Hatay ın Samandağ ilçesinde geleneksel bir iskambil oyunu olan Pinaki; diğer yörelerde adlandırılan halk isimleriye (Binake, Binaki, Pinake, Pinaki. Samandağ Oyunu, Sveydi) Pinaki, iki 51 destesinden seçilmiş 9,10,vale,kız,papaz ve as kağıtlarının ayıklanması ile oluşan 48 kağıtla, 2 veya genellikle 4 kişiyle ikişerli takımlar halinde oynanır.Kağıtlar 4kişiye eşit bir şekilde dağıtıldıktan sonra her oyuncu belli puanlara sahip kağıt ihtimalleri kombinasyonlarını hesaplar.Pinaki aslında batak oyununa benzemekle beraber çok farklı şekilde ilerler. Oyun sırasında çeşitli el hareketleriyle veya sözle ( 150, 170 250, konuşmaz, geç , pas gibi pota denilen söylemlerle) ortağa ipucu verilir. Pinaki de as ve onlu 10 sayıdır. Papaz ve kız 5 sayı olarak sayılarak toplama alınır. Dokuz ve oğlan vale sayıolarak toplanmazlar, Tüm kağıtların toplamı 250 etmesi gerekmeketdir. Oyunda en güçlü sayı astır. Ancak bir istisna var. Oyun kurucu sayı söylerken kendisine bir koz seçer. Oyun oynanırken ilk atılan kağıdın renginden oynamak koşulu bulunur. Eğer o renkten elde yoksa koza başvurulur. Kozun en küçük kağıdı yani dokuzlu bile başka renkteki en yüksek sayıyı yani ası yer. Eli alan oyuna istediği renk ve sayıdan tekrar oyuna başlar. Oyunun sonunda eldeki kağıtlar değerine göre sayılır. Son oyunu alan 10 sayı ekstradan kazanır. Toplam sayı 250’dir.
Oyun Hatay yöresinde Çift Altmışaltı, Samandağ isimleriyle de bilinir. Arapça deyimleri, el hareketleriyle oynaması ve izlemesi oldukça renkli bir oyundur. Vakıflı Köyünde de oynanan bu iskambil oyunu 19.yüzyılın ikinci yarısından itibaren Samandağ ve çevresinde oynanmaya başladı. Vakıflı Köyü'ndeki yaşlıların ve Samandağı'nda yaşayanların ifadelerine göre, 19. Yüzyılın ikinci yarısında Samandağ'da yaşayanlar çalışmak üzere Kuzey Amerika'ya gitmiş ve bir süre sonra da doğdukları topraklara geri dönmüş orada öğrendikleri Pinaki oyununu burada yaygınlaştırıp oynamışlardır. "Pinaki"adının da, Amerika çıkışlı bir iskambil oyunu olan"Pinochle"ya da"Binocle"den geldiği sanılmaktadır. Yörede yaşayan diğer halklar gibi, Musadağı Ermenilerinin de çok sevdiği bu oyun, özellikle 1939 göçünden sonra göç ettikleri Suriye, Lübnan, Ermenistan gibi ülkelerde de oynanmaya devam etmektedir.
Bu göç sırasında Musa Dağlılar, Suriye de bulunan Ancar kasabasına da yerleşmiş ve halen orada yaşayan Yesayi Bey Pinaki'yi ve birçok geleneklerini sürdürdüklerini söylüyor: 'Bizler Musa Dağlılar olarak birçok geleneklerimizi halen burada sürdürüyoruz, Pinaki de bunlardan biri. Ben fazla bilmesem bile çocuklarım ve tanıdıklarımın hepsi bu oyunu bilir ve büyük bir zevkle oynarlar.''
Vakıflı Köy'ü yerlilerinden Panos Çapar Pinaki hakkında anlatıyor; 'Büyüklerimizin anlattıklarına göre Pinaki'yi Samandağ'da yaşayanlar 1800'lü yıllarda çalışmak için Amerika'ya gitmiş ve orada öğrenmişler. Pinakiyi Samandağlılar ve bizler bilir ve oynarız.'
İstanbul'da yaşayan Vakıflı Köylü Ardaşes Kartun Pinaki aslında zihin geliştirme oyunudur diyor.'Pinakiyi bizler İstanbul'da yaşayan Vakıflı Köylüler kendi aramızda toplanıp oynarız, Pinaki aslında bir zeka oyunudur çünkü oyunun gidişhatına göre sizin iyi bir şekilde kağıtları saymanız ve ona göre oyununuzu oynamanız gerekir. Ben Pinaki'yi köydeki büyüklerimden ufak yaşlarımdan itibaren onları izleyerek ve pratik yaparak öğrendim.'
Samandağlı ve gazeteci ismail Zubari Pinaki hakkında şunları söylüyor:
Kıraathanelerde sadece oyun oynanmaz. Burada memleket sorunları, iş ve siyaset her konu konuşulur. Herkes kendine uygun bir masa bulur, oyununu oynar ve sohbet eder. Burada büyüklerimiz birçok iskambil oyunları bilir ve oynarlar bana göre en öenmlisi de Pinaki veya diğer adıyla Samandağ; hesap, taktik ve şans oyunudur.Bu oyunda temel amaç mümkün olduğunca çok sayı almaktır
Samandağ adıyla ünlenen bu kâğıt oyununun kuralları nasıl diye anlatmasını istedim Süleyman’dan. Karşıma tam bir hesap, taktik ve şans karışımı bir şey çıktı. 2,3 veya 4 kişiyle oynanan bir oyun. Toplam kâğıt sayısı 48. İki 52’lik desteden seçilen kâğıtlardan oluşur. 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8 sayılar çıkarılıp geriye kalan kâğıtların toplamıdır bu Samandağ dedikleri oyun. Yani dokuzlu, onlu, vale (oğlan), kız, rua (papaz) ve as’tan oluşur. Demek ki sadece 6 çeşit karo, maça, sinek ve kupa kâğıdı var. Her sayı ve kâğıttan ikişer adet olduğuna göre toplam 48 kâğıt ediyor.
Pinaki veya Samandağ; hesap, taktik ve şans oyunu dedim ya gerçekten öyledir. Oyuncular masa etrafına oturunca kağıtları karan kişi dörderli olarak tüm kağıtları eşit bir şekilde dağıtır. Oyuncu renk ve sayıları kendi sınıflarına ayırır. Elindeki sayılara ve kağıtların kuvvetine göre 150’den aşağı olmamak üzere bir rakam söyler. Herkes sırayla kendi rakamını söyler. Bu oyunda pazarlık yoktur. Herkesin sadece bir defa artırma hakkı vardır. Eli iyi değilse “pas” veya “tayyeb ” diyerek diğer oyuncuya sırasını verir. Oyun sonrasında alınan kağıtlar sayılır ve yazılır. Eğer oyunu alan kişi oyun başında söylediği rakamı tutturma veya geçmezse söylediği rakamlar kendisine borç olarak yazılır ve daha sonraki oyunlardan düşülür.
Biraz karışık olduğunu biliyorum ama bu oyunu biraz daha irdelemek istiyorum. Pinaki’de as ve onlu 10 sayıdır. Rua ve kız 5 sayı. Dokuz ve oğlan sayı üretmezler. Oyunda en güçlü sayı astır. Ancak bir istisna var. Oyun kurucu sayı söylerken kendisine bir koz seçer. Oyun oynanırken ilk atılan kağıdın renginden oynamak koşulu bulunur. Eğer o renkten elde yoksa koz’a başvurulur. Kozun en küçük kağıdı yani dokuzlu bile başka renkteki en yüksek sayıyı yani as’ı yer. Eli alan oyuna istediği renk ve sayıdan tekrar oyuna başlar. Oyunun sonunda eldeki kağıtlar değerine göre sayılır. Son oyunu alan 10 sayı ekstradan kazanır. Toplam sayı 250’dir.
Şimdi oyunu alan kişi 150’den aşağı olmayan sayıları nasıl çıkarıyor ona bakalım. Oyun destesi karılıp kağıtlar dörderli olarak dağıtılır. Dört kişi oynanıyorsa karşı karşıya oturanlar genellikle ortak oynarlar. Bu durumda her oyuncunun elinde 12 adet kağıt bulunur. Eğer aynı renkten seri tutturulursa yani 9, 10, vale, kız, papaz ve as aynı renkten seri olarak elindeyse toplam 160 sayı olur ki bizde buna srit denir. Dokuzlu eksikse 150 sayı kabul edilir. Dokuzlu dışında eksik bulunursa seri bozulmuş kabul edilir ve sayı üretemezler. Aynı guruptan olmak koşuluyla papaz ve kız yirmi sayıdır. Papaz ve kız koz’un seçildiği renkten ise 40 sayı olur. Maça kızı ve karo oğlanı gelirse 40 sayıdır. Bunun adı da pinaki’dir. Dört farklı papaz 80, kız 60, oğlan 40 sayıdır. Dört as 100 sayı yapar. Eğer aynı anda her renkten 4 papaz ve kız gelirse buna gerilla denir ve 240 sayı üretirler. Bütün bu saydıklarım kağıtlar dağıtılıp oyun başlamadan önceki durumlardır. Her oyuncu elindeki kağıda göre bir rakam söyler ve oyunun bitiminde en az o kadar sayı üreteceğini belirtir. Sırayla herkes fikrini söyler. Eğer elinde daha fazla sayı çıkaracak kadar iyi kağıt olan varsa 10 sayıdan aşağı olmamak üzere artırır. Her kişinin bir kere konuşma hakkı vardır. Eli zayıf olan pas veya Tayyib diyerek sırasını başkasına verir.
Oyun bitiminde herkes elindeki kağıdı sayar. Partiyi alan kişi daha önce indirdiği sayılarla aldığı sayıların toplamında iddia ettiği sayılara ulaşamazsa sayıları silinir ve söylediği kadar kendisine borç yazılır. Daha sonraki oyunlarda bu borcu ödeyip hedeflenen sayıya ulaşmak ister. Hedef ne kadar diye sorarsan; genellikle oyuncular kendileri belirlerler. 2000 tek veya 1500 çift parti gibi rakamlara ulaşılmaya çalışılır.
Bu oyunda temel amaç mümkün olduğunca çok sayı almaktır. Bunun yanında partiyi alan kişinin söylediği rakama ulaşmasını önlemek esastır. Koz kendi dışında her türlü kâğıdı alır. Kendisinde ise normal kurallar uygulanır. Ancak oyuna başlayan kişi koz atarsa diğeri elinde varsa daha yüksek bir koz atmak zorundadır.
